De roep om verduurzaming en maatschappelijk verantwoord ondernemen groeit. Zo blijkt uit recent onderzoek van SurveyMonkey dat slechts 12% van Nederlandse consumenten vindt dat bedrijven géén bijdrage zouden moeten leveren aan maatschappij en milieu; steeds meer investeerders zien bedrijven graag duurzamer worden; tal van grote én kleine organisaties – met Patagonia voorop – zetten zich in voor een betere wereld; en ook in de politiek wordt opgeroepen om actie.
Een veelgebruikt framework hiervoor is ESG – milieu-, sociale en bestuurscriteria voor de activiteiten van een bedrijf waarover moet worden gerapporteerd. Maar aan ESG zitten nog genoeg haken en ogen. Zo is het nog op vrijwillige basis, is er geen standaardisatie in rapportagevormen én zijn er verschillende interne uitdagingen die niet alleen transparantie bemoeilijken, maar ook het vermogen van organisaties om daadwerkelijk actie te ondernemen op ESG-data. Zes experts gaan in op deze uitdagingen en delen hun inzichten in wat er nodig is om ESG verder te ontwikkelen tot hét framework voor verantwoord ondernemen.
Een gebrek aan wet- en regelgeving ligt dwars
Een veelgehoorde vrees is dat gezien het huidige vrijwillige karakter, ESG-rapportages alleen lippendienst geven aan waar het eigenlijk om gaat: verantwoordelijkheid nemen voor milieu en maatschappij. Dat wordt gestaafd door onderzoek van de Universiteit Maastricht, waaruit blijkt dat ondernemingen hun vrijwillige duurzame beloften vaak niet waarmaken. Zo blijft van ESG weinig meer over dan, in goed Nederlands, ‘greenwashing’ en ‘virtue signalling’.
Niet voor niets pleiten steeds meer organisaties voor wettelijke normen en handhaving van overheden. “Wet- en regelgeving waarop kan worden gehandhaafd is de enige weg tot meer standaardisering in rapportage en leidt tot betere vergelijkbaarheid van data tussen ondernemingen of binnen een specifieke sector”, gelooft Niek Snel, Area Director Benelux bij Workiva.
Hij ziet daarin een gedeelde verantwoordelijkheid voor overheden en organisaties. “Overheden moeten gebruik maken van bewezen normen zoals TCFD of SASB. Zij moeten er ook voor zorgen dat rapportage-frameworks ook internationaal op elkaar worden afgestemd, zoals CSRD voor Europa en ISSB voor de rest van de wereld. Bedrijven moeten er op hun beurt voor zorgen dat data traceerbaar en verifieerbaar is, zodat niet in twijfel kunnen worden getrokken in de due diligence – een voorwaarde om het vertrouwen te behouden van overheden, investeerders én consumenten.”
De blik naar buiten, de blik naar binnen
Ook bij organisaties moet zacht gezegd het een en ander veranderen. Voor ESG staan niet-financiële prestaties centraal, wat een fundamenteel andere kijk op bedrijfssucces vraagt. Bedrijfsstrategieën uit het verleden die voornamelijk oog hebben voor de aandeelhouder zullen moeten veranderen. De blik moet naar binnen én naar buiten worden gericht – wat betreft het milieu, maar net zo goed als het aankomt op sociale impact.
“Het gaat om het creëren van zichtbaarheid”, zegt Marijke Kasius, CEO van IT-bedrijf PQR. “Denk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zij horen gezien te worden en moeten een plek kunnen vinden binnen organisaties”. Ook wat betreft duurzaamheid zijn er minder zichtbare, maar cruciale factoren. “Organisaties zijn verwikkeld in een race naar de cloud, maar al die datacenters verbruiken natuurlijk ook gigantische hoeveelheden grondstoffen. Inzicht in dat onderdeel van de keten én verduurzaming van die infrastructuur hoort ook bij ESG. Dan blijkt dat het vaak duurzamer kan, bijvoorbeeld door een datacenter te gebruiken dat op waterstof draait.” Kasius gelooft dat bedrijven vervolgens ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen en actief moeten kiezen voor een positieve impact op maatschappij en milieu. “Duurzaamheid is een keuze”, zegt ze tot besluit.
Bedrijfstransformatie voor betere ESG-resultaten betekent vasthouden aan een langetermijnvisie. “Bedrijven kunnen geneigd zijn om af te stappen van hun ESG-ambities, bijvoorbeeld door stijgende materiaal- en energiekosten. Dat is kortetermijndenken”, zegt Julie de Meyere, Consulting Analyst bij PA Consulting Nederland. “Want als je door verduurzaming minder materiaal hoeft te verbruiken of kunt overstappen op hernieuwbare energiebronnen, ben je uiteindelijk minder vatbaar voor toekomstige disrupties. Onderzoek wijst dan ook uit dat bedrijven met hoge ESG-scores risicobestendiger zijn en een betere kans hebben om op lange termijn succesvol te blijven. Bedrijven moeten dus zeker wanneer de markt tegenwerkt hun tijd gebruiken om te innoveren.”
Transparante en datagedreven ESG
Naast wetgeving en organisatorische verandering, is technologie een cruciale pijler in effectief ESG-beleid. Niet omdat het een wondermiddel is dat maatschappelijke vraagstukken en milieuproblematiek oplost, maar omdat het mensen helpt op basis van accurate inzichten de juiste keuzes te maken.
Het sleutelwoord is data, maar data vormt een van de grootste uitdagingen voor bedrijven op het gebied van ESG. Zo vereist de SFDR al dat beursgenoteerde bedrijven in de EU rapporteren op negen milieu-indicatoren, zes sociale indicatoren en minstens één vrijwillige indicator voor zowel milieu als maatschappij uit lijsten met ruim twintig opties. Zeker wanneer het aantal verplichte indicatoren gaat stijgen, en dat ligt in de lijn der verwachting, moet je als organisatie over de juiste datastromen beschikken.
“Directieleden hebben data nodig om ESG-ambities waar te maken”, zegt Hette Mollema, vice president Benelux bij Workday. “De beschikbaarheid van data, transparantie en kosten zijn allemaal belangrijke struikelblokken die moeten worden overwonnen. Het huidige gebrek aan gestandaardiseerde en publiek beschikbare ESG-gegevens leidt alleen maar tot extra uitdagingen rond methodologieën, datastandaarden en het identificeren en voorkomen van belangenconflicten. Een eerste stap om dit probleem te bestrijden kan zijn dat CIO’s en CFO’s hun krachten bundelen. Dit leidt tot een zeer krachtig partnership, wat leidt tot betere toegang tot data en organisatiebrede implementatie van technologie die ESG-inzichten kan versterken.”
“Grotere organisaties moeten soms wel tientallen systemen induiken om investeringen te verantwoorden en informatie op te halen over de koolstofvoetafdruk, governance, activiteiten van andere ketenpartners en last-mile delivery”, zegt Max van Eeghen, Head of Business Development Benelux, Scandinavië & Israël bij Boomi. “Het is daarom cruciaal dat al deze databronnen met elkaar worden verbonden en worden samengebracht tot één single source of truth. Alleen dan wordt ESG hanteerbaar.”
Toch is niet ieder stukje data gelijk. “Data moet aan enkele voorwaarden voldoen voordat het bruikbaar is”, zegt Lexy Kassan, Data- en AI-strateeg bij Databricks. Zo moet data accuraat, actueel en snel bruikbaar zijn. “Het belangrijkste is dat data de waarheid vertelt. Je moet kunnen controleren of externe data van leveranciers en andere bronnen juist zijn. Dat is een forse uitdaging, want ESG-data komen uit uiteenlopende omgevingen en in tal van formats. Daardoor is het moeilijk om nauwkeurige en hoogwaardige data te verkrijgen omdat je niet de mogelijkheid hebt de data te combineren en te verifiëren aan de hand van overeenkomsten tussen die externe bronnen. Daarin is een grote rol voor AI weggelegd, die met onder meer computerlinguïstiek en netwerkanalyses dataverificatie kan ondersteunen.”
